Dzisiejszy wpis został przygotowany na podstawie artykułów na temat eksperymentu dr. Chrisa van Tullekena, lekarza chorób zakaźnych w szpitalach londyńskiego University College (UCLH) i jednego z czołowych prezenterów naukowych angielskiego kanału telewizyjnego BBC w programach o zdrowiu.
Żeby dowiedzieć się, jaki wpływ na ludzki organizm ma dieta bogata w wysokoprzetworzoną żywność, dr Tulleken postanowił przeprowadzić eksperyment polegający na odżywianiu się w 80 procentach wysokoprzetworzoną żywnością przez okres czterech tygodni. Może brzmi to ekstremalnie, ale taką dietę stosuje co piąta osoba w Wielkiej Brytanii, czyli około 13 milionów Brytyjczyków. Produkt wysokoprzetworzony (lub ultraprzetworzony) zasadniczo sprowadza się do wszystkiego, co znajduje się w plastikowym opakowaniu i zawiera składniki, których prawdopodobnie nie masz w swojej kuchni. Większość z nas nie przyprawia obiadów za pomocą gumy ksantanowej ani lecytyny sojowej, ani maltodekstryny, ani ekstraktu słodu jęczmiennego, ani syropu glukozowo-fruktozowego.
Jaki wpływ na ludzki organizm ma dieta bogata w wysokoprzetworzoną żywność?
Istnieje niewiele badań na temat interakcji wysokoprzetworzonej żywności z naszym organizmem. Badań klinicznych analizujących wpływ takiej diety na organizmy dzieci i nastolatków, którzy jedzą więcej niż przeciętny dorosły, w ogóle nie ma. Niektórzy jednak podejrzewają, że produkty wysokoprzetworzone powodują, że ludzie jedzą więcej i tym samym przybierają na wadze. W Wielkiej Brytanii, gdzie szacunkowo ponad połowa energii z żywności spożywanej pochodzi z produktów ultraprzetworzonych, co czwarty dorosły jest otyły, a także jedno na pięcioro dzieci w wieku 10–11 lat. Sytuacja w Polsce wśród dorosłych jest według raportu NFZ „Cukier, otyłość – konsekwencje” (dostęp online: https://bit.ly/36Yc6m6) podobna. 23% kobiet i 25% mężczyzn w wieku 20 lat i więcej jest otyłych. Jednak z raportu „Częstość występowania nadwagi i otyłości wśród polskich dzieci i młodzieży w wieku szkolnym” (dostęp online: https://bit.ly/3iFP1LD) wynika, że wśród dzieci sytuacja w Polsce jeszcze nie jest tak dramatyczna jak w Wielkiej Brytanii. Częstość występowania otyłości u dzieci w wieku 7–12 lat wynosiła średnio 10% w przypadku chłopców oraz około 5% w przypadku dziewcząt.
Dr Tulleken podjął się zbadania skutków stosowania wysokoprzetworzonej diety na swoim 42-letnim organizmie. Przez okres jednego miesiąca stosował dietę złożoną prawie całkowicie z jedzenia typu: mrożona pizza, frytki, nuggetsy z kurczaka, gotowe dania z mikrofalówki oraz im podobne tanie, wygodne i popularne produkty. Zanim upłynął miesiąc na takiej „diecie”, dr Tulleken poczuł się o dziesięć lat starszy, zaobserwował u siebie zaburzony sen, zgagę, niepokój i niskie libido, zaparcia oraz hemoroidy. Przytył prawie 7 kg i przeszedł z prawidłowej masy ciała do nadwagi. Badania krwi wykazały wzrost hormonu odpowiedzialnego za głód i spadek hormonu, który sprawia, że czujemy się syci. Podczas tego eksperymentu poziom hormonu głodu wzrósł u dr. Tullekena o 30%, co mogło zachęcić do nadmiernej konsumpcji.
Jak nasza dieta wpływa na mózg?
Jednak najbardziej zaskakujące były zmiany w aktywności jego mózgu. Skany aktywności wykazały, że obszary mózgu dr. Tullekena odpowiedzialne za nagradzanie połączyły się z obszarami, które napędzają powtarzalne, automatyczne zachowania. „Jedzenie wysokoprzetworzonej żywności stało się czymś, co mój mózg po prostu kazał mi robić, nawet kiedy nie miałem na to ochoty” – skomentował to dr. Tulleken, dodając, że podobnie reaguje mózg na przyjmowanie substancji, które uważamy za klasycznie uzależniające, takie jak papierosy, alkohol i narkotyki. Jeśli tego typu zmiany pojawiają się w ciągu czterech tygodni w 42-letnim mózgu, spróbujmy sobie wyobrazić, co wydarza się z delikatnymi, rozwijającymi się mózgami naszych dzieci.
Niektóre wysokoprzetworzone produkty spożywcze są zdrowsze niż inne – pełnoziarniste płatki śniadaniowe, warzywa w puszce albo niesłodzone napoje roślinne są wysokoprzetworzone, ale mają walory odżywcze. Podobnie też gotowe sosy do makaronów, gotowe dania i pasty do smarowania mogą być zdrowe. Sporadyczne spożywanie wysokoprzetworzonej żywności raczej nie będzie zagrożeniem dla zdrowia, jednak taki eksperyment daje do myślenia…
Dokument telewizyjny BBC jest dostępny online tutaj: https://bbc.in/2UIoRPl, a artykuły o nim pojawiły się nie tylko na portalu BBC Food: https://bbc.in/3Bxtr3k, ale też w kilku gazetach angielskich, na przykład „Mirror”: https://bit.ly/3kPr1r0 czy „Daily Mail”: https://bit.ly/3kNpgdL.